Cevap oluştur

Gürbüz Çuhadar yazmış Pazar, Tarih 9 Mayıs 2010: CUMHURIYET';IN KURULUSUNDA
DERSIMLI DIYAP AGA ile SEYID RIZA';NIN
ALDIGI IKI FARKLI TUTUM 24.01.2010

Onur Öymen';in TBMM'de yaptigi konusma ile baslayan Dersim tartismasi sürecinde, degerli köylüm Behçet Yilmaz köyün sitesinde, Ihsan Sabri Çaglayangil';in Habertürk gazetesinde yayimlanan Dersim anilarina 17 Kasim 2009 tarihinde yer verdi. Sitedeki yaziyi okuyunca aklima, kirk bes yil önce Murat dayinin duvarinin önünde cigaralarini tüttüren köylülerime, Dersim askerlik anilarini anlatan rahmetli deden Cinci Veli geldi.
Deden, Çaglayangil';in anilarinda anlattigi “yediden yetmise Dersim Kürtlerinin kesildigi, magaralara doldurup fare gibi zehirlendikleri” iddiasini dogrulayacak bir anisini anlatirken duymadim. Büyük çatismalarin yasandigini, her iki taraftan yaralananlar ve ölenlerin oldugunu anlatirdi. Düne kadar hatiralarda anlatilan bu olayi, Öymeni';nin konusmasindan sonra toplumun gündemine tasiyan isbirlikçiler, Kurtulus savasinin liderlerini katliamci olarak ilan ettiler.

DERSIM OLAYINI DOGRU TANIMLAYALIM
Osmanli Imparatorlugu';nun 1800';lü yillarda Dersim';i denetim altina alma girisimine, bölgenin yüksek daglari, sarp kayalari, magaralari ve kisin yogun olarak yagan kar müsade etmez. 1863 yilinda Sah Hüseyin adinda bir derebeyin hakimiyeti altinda olan Dersim bölgesi, Seyhin ölümünden sonra, Hozatli Seyh Süleyman 5000 silahli adamiyla bölgenin en kuvvetli asireti olur. 1875';te Ahmet Muhtar Pasa Dersim';de asayisi saglamak için asiret liderlerini Erzurum';a çagirir. Liderlerle yaptigi görüsmede bir sonuç elde edemez. 23 Temmuz 1908';de Abdülhamit iktidarini deviren Ittihat ve terakki';nin lideri Talat Pasa';nin talimatiyla, Dersim';de daha fazla kan dökülmesini önlemek için, Erzincan Hükümet yetkilileri ile asiret liderleri arasinda yapilan görüsme analasma ile sonuçlanir. Daha önceden tutuklanan asiret Liderleri serbest birakilir. Hükümet ise asiret Liderlerinden çevre illerin yoksul köylülerini soymaktan vazgeçmelerini, Asker ve vergi vermelerini ister. Kendisi de Bektasi olan Talat Pasa';nin bu çabasi, Dersim agalarini soygun ve talandan vazgeçirmeye yetmez. 1911 yilinda Pülümür';de Haydaranli Asireti, 1914';te Sin bucaginda Kirgan Asireti ve 1916';da Kureysan Asireti';nin baslattigi isyan';lar Nazimiye, Mazgirt, Pertek, Çarsancak havalisini kasip kavurur. Osmanli Devletinin 1800';yüzlü yillarin basinda baslayan Dersim';i denetim altina alma girisimi basarisizliga ugrar.

ORTACAG KALINTISI DEREBEY';LIK DÜZENINE MÜDAHALE
Birinci Dünya Savasi sonucunda dagilan Osmanli Imparatorlugu';nun topraklari Emperyalist Devletler tarafindan Isgal edilir. isgalcilere karsi baslatilan Milli Mücadele';nin basarisizliga ugramasi için ülkenin her kösesinde Ingiliz isbirlikçisi Vahdettin ve Damat Ferit';in destegi ile çikartilan gerici iç isyanlar. Cumhuriyet';in devrimci ordusu tarafindan bastirilir.
Dersim';de 1938 yilina kadar devam eden ortaçag kalintisi derebeylik düzenini, ortadan kaldirmak isteyen Cumhuriyet Hükümet';i, sorunu, Askeri harekat yerine, barisçi yoldan çözmek için asiret Liderleriyle yaptigi görüsmelerden bir sonuç elde edemez. asiret liderleri kurduklari derebeylik düzenini sürdürmeye devam ederler. Devlet, kendi otoritesine karsi çikan, yurttaslarinin mal ve can güvenligini ortadan kaldiran, silahli çete hareketine müsaade etmez. Silahli harekat silahla bastirilir. Derebeylik düzeninin ortadan kaldirilmasinda halk büyük acilar çekmis, istenmeyen olaylar yasanmistir, Yasanan aci olaylarin sorumlusu olarak ortaçag kalintisi asiret Liderleri yerine, Kemalist Devrim';in önderlerini gösterenler, Emperyalizmin isbirlikçilerdir. Sahte tarihçiler ve yalan üreticileri, 1937-1938';de Dersim harekatin da 50 bin kisinin öldügü yalanini yazdilar. Halbu';ki olaylarin yasandigi tarihte Dersim nüfusunun 70 bin, sürgüne gönderilenlerin 20 bin, ölenlerin ise 4 ile 7 bin arasinda oldugu belirtilir.
Yasanan tarihi olaylar hakkinda dogru kaynaklara ulasabildigimiz ölçüde saglikli degerlendirme yapabiliriz. Kaynak Yayinlari, gerçeklerin birinci el kaynaklardan ögrenilmesi için Cumhuriyet tarihi ile ilgili Atatürk';ün 1903';ten 1938 yilina kadar olan konusmalarini ve yazilarini içeren 26. ciltlik Atatürk';ün Bütün Eserleri';ni yayimladi. Ayrica Kaynak Yayinlari, Dersim olaylari ile ilgili olarak “Komintern Belgelerinde Kürt Sorunu”, “Jandarma Genel Komutanligi';nin Asiret Raporlari, “Genelkurmay Belgelerinde Kürt Isyanlari” gibi çok sayida önemli kaynak kitaplar yayimladi. Bu yayinlara yayinevinin';'; www. Kaynak yayinlari. com';'; baslikli sitesinde ulasmak mümkündür.

CUMHURIYET KARSITLARI GÖREV BASINDA
1919';da Ingilizlerin isgali altindaki Istanbul'; da, ruhlarini isgalcilere satmis Vahdettin ve Damat Ferit Pasa';yla birlikte O günün ünlü yazarlari Ali Kemal, Refik Halit Karay, Refi Cevat Ulunay gibi hainler, gerici Anzavur çetesini, Konya';nin Delibas Mehmedi';ni, Düzce';de Çerkez Bekir Haydutunu, Koçkiri';de Alisan ve Haydar Beyleri harekete geçirerek, Kurtulus Savasi';nin basariya ulasmasini engellemeye çalistilar. Bunlarin içinde en haini olan Ali Kemal, Kurtulus Savasi';nin gizli örgütü MIM tarafindan Beyoglu';nda yakalanarak götürüldügü Izmit';te halk tarafindan linç edilerek öldürüldü.
Dün, Ulusal devletin kurulmasina karsi olanlar, bugün ulusal devletin varligini ortadan kaldirmaya çalisiyorlar. Insan haklarini ve demokrasi lafini agzindan düsürmeyen, Televizyon ekranlarin';da Gazete köselerinde Dersim';in (dostlari) oldugunu söyleyen bu kisilere bakalim kim bunlar? Tayyip Erdogan, ABD';nin Büyük Ortadogu Projesi';nin Esbaskani… Mehmet Altan, Cengiz Çandar, Hasan Cemal, Oral Çalislar... isbirlikçi medyanin gülleri; PKK ve Fethullah Gülen ise ABD';nin bölücüsü ve gericisi. Bunlar Dersim halkinin yasadigi acilari paylasmak için degil, Cumhuriyet';in kurulmasinda ve yasatilmasinda büyük emegi geçen Alevileri ulusal devletin parçalanmasinda kullanmak için, Çaglayangil';in ve Nuri Dersimi';nin anilarini psikolojik savasin araci olarak kullaniyorlar.

KURTULUS SAVASI';NDA DIYAP AGA ATATÜR';KÜN YANINDA
1937-1938 Dersim harekati baslamadan önce, devlet bölgede yaptirdigi istihbarat çalismasi sonucunda, asiretlere bagli silahli kisi sayisinin 30 bin civarinda oldugunu tesbit eder. Asiretlerin silahli olmasi, devlete karsi olmalarindan degil, silahli olan diger asiretlerin saldirilarina karsi kendilerini savunmak için silahlandiklari tesbitini yapan Hükümet, asiret Liderleri ile yaptigi görüsmelerde verdigi güvenceler sonucunda, bölgedeki silahli kisi sayisi 10 bine iner. Asiretlerinin bir bölümü de çatismaya katilmaz. Dersim';in en büyük asiret Lideri Diyap Aga ise Mustafa Kemalin yaninda yerini alir.
Diyap Aga; Milli Mücadelenin baslatilmasi için Ankara';da kurulacak Milli Hükümetin ilk adimi olan Erzurum ve Sivas Kongresi';ne katilarak Atatürk'e büyük destek verir. Yapilan ilk seçimlerde TBMM';de Dersim milletvekili olarak yerini alir. Düsman Polatli';ya kadar gelmis milletvekilleri Meclis';in Kayseri';ye tasinmasini tartisiyorlar. Konusmak için kürsüye gelen Diyap Aga, milletvekillerine “Beyler, biz buraya ölmeye geldik, Meclisi Kayseri';ye tasimaya degil” diyerek, Atatürk';ün Meclis';in Ankara';da kalmasi fikrine büyük destek verir. Ismet Inönü Lozan';a gitmeden önce Meclis';te milletvekillerinin fikirlerini alir. Fikrini beyan etmek için kürsüye gelen Diyap Aga, “Hepimiz biliyoruz ve söylüyoruz ki aslimiz neslimiz birdir. Içimizde ayrilik, gayrilik, yoktur ne Türklük ne Kürtlük davasi vardir. Biz kardesiz, düsmanlar bize birbirimize düsürmek için tuzak kuruyorlar. Biz birbirimizle iftihar ederiz” diye konusma yapan Diyap Aga, Atatürk';ün en çok güvendigi kisiler arasinda yerini alir.
Milli Mücadelede Atatürk';e destek veren yalniz Diyap Aga mi? Alevilerin Kabe';si olarak kabul edilen Haci Bektas-i Veli';nin makaminda oturan CEMALETTIN ÇELEBI, Mustafa Kemal'i Hacibektas'taki dergâhinda misafir eder. Mustafa Kemal';le yaptigi görüsmede, “Cesaretli ve basiretli idarenizde Türk milletinin düsmani kahredecegine inancim sonsuz. Yüce Allah'in milletimize müyessir edecegi zaferden sonra Cumhuriyet ilanini düsünüyor musunuz?” diye sorar. Atatürk';ten “Evet” cevabini alan Çelebi, Ankara'da kurulan TBMM'nin ikinci baskani olarak Atatürk';ün yaninda yerini alir.
Cemalettin Çelebi 1921 yilinda hayata gözlerini yumdugunda yerine geçen kardesi Veliyettin Çelebi, 1924 seçimlerinde Atatürk';e karsi gelisen gerici Terakki Perver Firkasi';na karsi Meclis';teki milletvekillerine “Tüm gücünüzle Mustafa Kemal'in tarafini tutun” der.

SEYIT RIZA KIMIN SAFINDA?
Dersim'deki Seyit Riza, dünyadaki yasanan gelismeleri anlayabilecek kapasiteden yoksun, hayati kendi ortaçag asiret hegemonyasinin çemberi kadar anlayabildigi için, Cumhuriyet';in çikardigi yasalara uymayarak “Asker vermem, vergi vermem, okul istemem, yol yaptirmam, Dersim';de derebeyligimi devam ettiririm” diyerek Cumhuriyet';e baskaldirir. Koçkiri';de Abdülhamit'in taç giydirdigi Koçgiri agalarindan Alisan Bey ve Haydar Beylerin, akil hocasi olan, Ali Ser ve Baytar Nuri';nin Istanbul'da Ingiliz Sevenler Dernegi';nden aldigi parayla örgütledigi Kürt Teali Cemiyeti';yle birlikte, Dersim bölgesinde yeni tertip ve cinayetleri örgütlemeye girisir.
Atatürk Istanbul';da Ingiliz kuklasi Vahdettin ve Damat Ferit Hükümeti';ne karsi “Milli Meclis Milli Hükümet”in Ankara';da kurulmasi için Erzurum Kongresinden sonra geldigi Sivas';ta, Elazig Valisi Ali Galip ve Ingiliz Subayi Noel'in yedekledigi Bedirhanlilarla çarpisirken, Seyit Riza, Dersim asiret agalarinin bir kesimi ile birlikte kurduklari o ugursuz baglantilardan dolayi “Elazig';i basacagiz” diye Sivas Kongresi';ne meydan okur.
1924';te yapilan seçimlerde ülkenin bagimsizligini savunan isgale ve mandaciliga karsi çikan Hilafet ve Saltanatin kaldirilmasindan yana olan kisilerin mebus seçilmesi için ugrasan Mustafa Kemal, Dersim';de gerici Terakki Perver Firkasi'nin atesli bir militani olan Hasan Hayri'nin yerine Feridun Fikri'yi milletvekili adayi gösterince, Ali ser ve Nuri Dersimi';nin kiskirtmasiyla Seyit Riza Hozat'ta ayaklanir.
Atatürk, Seyit Riza'ya haber gönderir Feridun Fikri';nin vatanperver biri oldugunu bildirir. Baytar Nuri'yle Hasan Hayri'nin vatana ihanetleri nedeniyle Dersim'den çikarilmasini tavsiye eder. Seyit Riza Atatürk';ü dinlemez. Tarih';in bu önemli kavsaginda Seyit Riza, Mustafa Kemal'in önderliginde emperyalizme ve gericilige karsi verilecek devrimci mücadelede Mustafa Kemal';in yaninda saf tutma yerine, Ankara'daki devrimci karargâha karsi Ingiliz parasi ve silahlariyla ayaklandirilan Aznavur Çetesinin, Delibas Haydut';unun, Kuvay-i Inzibatiye';nin safina düser ve hayatinin sonuna kadar da bu tuzaktan kurtulamaz.

DERSIM';LIYE BÜYÜK SABIR GÖSTEREN ATATÜRK
Geçmiste yasadiklari aci olaylara ragmen bugün hâlâ evlerinin baskösesine, büyük saygi ve sevgi duyarak resmini astiklari Atatürk, Tuncelililere on bes yil her türlü hosgörü ve sabri gösterir. Yoksul halkin zarar görmemesi için büyük çaba sarf eder. 1926 yilinda kendisi de Alevi olan Diyarbakir Valisi Cemal Bardakçi';yi Elazig'a vali olarak atar. Vali Cemal Bey, Dersimliler için her seyi yapar, onlarin evlerine girer, birlikte cem yapar semah döner. Sonra alir o Dersim agalarini ve dedelerini toplu halde Ankara'ya götürür. Basbakan Inönü'yle ve Meclis Baskani';yla görüstürür. Her türlü çözüm yolunu Dersimlilere anlatirlar ama olmaz. Çünkü hainler, zavalli Dersim halkinin yakasini birakmaz. Ingilizin, Fransizin, Ermeni Tasnak çetesinin sözü Dersimde geçer, ama Atatürk'ün, Inönü'nün, Vali Cemal Bey';in sözü geçmez.
Sonunda olan olur. Asiret reisleri mazlum Dersim halkinin eline mavzeri verip Devrimci Cumhuriyet';in ordusuna kursun siktirirlar. Artik Dersim';de ya Cumhuriyet iktidar olacakti, ya da eskiya. Elbette ki Devrimci Cumhuriyet iktidar olacakti. Öyle de oldu.

Gürbüz Çuhadar